LİMİTED ŞİRKET ORTAĞININ ORTAKLIKTAN ÇIKARILMASI

LİMİTED ŞİRKET ORTAĞININ ORTAKLIKTAN ÇIKARILMASI

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nda limited şirket ortağının ortaklıktan çıkması ve çıkarılması konusunda birçok düzenleme bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı limited şirket hükümleri arasında özel olarak düzenlenmekte iken bir kısmı tüm ticaret şirketlerine ilişkin ortak hükümler arasında yer almaktadır.  Bu çalışmamızda özellikle limited şirket ortağının ortaklıktan çıkarılması üzerinde durulacaktır.

TTK’daki Limited Şirket Hükümlerinden Doğan Ortaklıktan Çıkarılma

Limited şirket ortaklarının ortaklıktan çıkarılması 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu nun 640. Maddesinde düzenlenmiştir. Ortak sıfatının, ortaklık tarafından zorunlu olarak sona erdirilmesi anlamına gelen çıkarma, iki şekilde gerçekleşebilecektir:

1-Ortak, şirket sözleşmesinde yer alan çıkarma sebeplerine dayalı olarak genel kurul kararı ile, 

2-Haklı sebeplere dayalı olarak mahkeme kararıyla,

3-Ortağın, şirketin haklı sebeple feshini dava etmesi halinde mahkeme kararıyla, çıkarılabilir.

TTK 621/h gereğince, gerek sözleşmesel gerek haklı sebeple çıkarma durumunda, genel kurul kararı, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bulunması halinde alınabilir. Buna göre oy ve sermaye çoğunluğunu elinde bulunduran tek ortak tarafından kararın alınması mümkün olabilecektir.

1-) Şirket Sözleşmesinde Yer Alan Çıkarma Sebeplerine Dayalı Olarak Genel Kurul Kararı İle Çıkarılma

TTK MADDE 640-(1) Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir.

 Sözleşmesel çıkarma olanağına göre, çıkarma ancak belirli bazı sebeplere bağlı olarak düzenlenebilecektir. TTK 640/1 gereğince şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir. Ancak bu sebepler objektif olarak kabul edilebilir ve eşit işlem ilkesine uygun olmalıdır. Örneğin; ortağın sır saklama yükümlülüğüne aykırı hareket etmesi, veya rekabet yasağına riayet edilmemesi gibi ortaksal yükümlülüklerin ihlali, çıkarma sebepleri olarak düzenlenebilir. Ortaklık sözleşmesinde, belirli bazı sebeplere bağlı olmaksızın koşulsuz çıkarmanın veya haklı sebeplerle çıkarmanın öngörülmesi mümkün değildir. 

Sözleşmesel çıkarma olanağı ancak genel kurul kararı ile hüküm ifade edecek şekilde düzenlenebilir. Ortaklık sözleşmesinde müdürlere veya ortaklardan birine çıkarma konusunda karar alma yetkisi tanınması mümkün değildir.

TTK MADDE 640- (2) Çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.

Çıkarılan ortak, kararın noter aracılığıyla kendine bildirilmesinden itibaren 3 ay içinde, Asliye Ticaret Mahkemesinden ortaklar genel kurulu kararının iptalini talep edebilir. Bu talep sonucunda hâkim, temel olarak düzenlenmiş sebebin gerçekleşip gerçekleşmediğini inceler. Sözleşmede düzenlenen sebebin ortaklar açısından önemli olacağı kabulünden hareketle sebebin ayrıca haklı olup olmadığı incelenmez. Eğer sebep kişilik hakları ile genel ahlaka uygunsa ve sebep gerçekleşmişse, genel kurul kararının iptali istemi reddedilir.

2-)Haklı Sebeplere Dayalı Olarak Mahkeme Kararıyla Ortaklıktan Çıkarılma 

TTK MADDE 640-(3) Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebebe dayanılarak şirketten çıkarılması hâli saklıdır.

Haklı sebeplerin varlığı halinde ortaklığın haklı sebeple çıkarma davası açma olanağı bulunmaktadır. Davanın açılabilmesi için, genel kurulda ortağın çıkarılması için mahkemeden talepte bulunulması konusunda ağırlaştırılmış nisapla karar alınması gerekmektedir. 

 İki kişilik limited şirketlerde ortaklardan birinin haklı sebeple ortaklıktan çıkarılmasını gerektiren durumlar oluşsa dahi, kanunda özel bir düzenleme bulunmadığından bu durumda diğer ortağın haklı sebeple çıkarma talep etmesi mümkün olamayacaktır.

Genel kurul tarafından bu karar alındıktan sonra açılacak davada davacı, şirket tüzel kişiliği olacaktır. Genel kurul tarafından karar alındıktan sonra ortağın haklı sebeple ortaklıktan çıkarılması için dava açma süresi konusunda kanun koyucu bir düzenlemeye yer vermemiştir. Genel kurul tarafından alınan bu karara karşı hakkında haklı sebeple çıkarılma davası açılmasına karar verilen ortak, karar kendisine tebliğ edildiğinden itibaren 3 ay içinde iptal davası açabilmektedir. Genel kurul kararına karşı açılmış bir iptal davası bulunması halinde, haklı sebeple çıkarma davasında bu iptal davasının sonucu bekletici mesele yapılmalıdır.

Haklı sebeple çıkarma davasında mahkeme, genel kurul tarafından tespit edilen sebebin gerçekten haklı olup olmadığını ve bu sebebin gerçekleşip gerçekleşmediğini inceleyecektir. Haklı sebebin çıkarılmak istenen ortağın şahsından doğmuş olması ve diğer ortaklar için bu ortağın ortaklık sıfatının devam etmesinin çekilmez bir hâl almış olması gerekir. Nelerin haklı sebep sayılacağı şirket sözleşmesiyle düzenlendiği durumlarda mahkeme,  sebebin  gerçekleşip gerçekleşmediğini incelemekle yetinmelidir. Ayrıca ortağın ortaklıktan çıkarılmasının son çare olması gerekir. Bu durumda mahkeme, çıkarma davasından önce şirketin başka yollara başvurup başvurmadığına da bakacaktır.

3-)Ortağın, Şirketin Haklı Sebeple Feshini Dava Etmesi Halinde Mahkeme Kararıyla Ortaklıktan Çıkarılma

TTK MADDE 636-(3) Haklı sebeplerin varlığında, her ortak mahkemeden şirketin feshini isteyebilir. Mahkeme, istem yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir. 

İlgili kanun maddesine göre; şirketin devamlılığı esası çerçevesinde hâkim, şirketin feshi yerine uygun düşen her türlü kararı takdiren verebilecek olup bunlardan biri de davacı ortağın ortaklıktan çıkarılmasıdır.

TTK’daki Ticaret Şirketlerine İlişkin Genel Hükümlerden Doğan Ortaklıktan Çıkarılma

1-)  Şirket Birleşmesi Durumunda Ortaklıktan Çıkarılma

MADDE 141- (1) Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette, pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak şirket paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapma hakkı tanıyabilirler.

(2) Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini öngörebilirler. 

 Kanun koyucu birleşen şirketlere açıkça pay sahiplerine ayrılma akçesi verileceğine karar verilebileceğini düzenlemiştir. Bu yöndeki bir karar, ortaklara ayrılma akçelerinin ödenerek ortaklıktan çıkarılmaları sonucunu doğurmaktadır. Bu hususta gerekli olan karar yetersayı TTK m. 151/V’de yüzde doksan olarak düzenlenmiştir.

 Şirket birleşmeleri yoluyla pay sahibinin ortaklıktan çıkarılması mümkün ise de şirket bölünmeleri ve tür değiştirmelerinde kanun koyucu bu imkânı tanımamış; hatta TTK madde 183’de "Tür değiştirmede ortakların şirket payları ve hakları korunur" denilmek suretiyle tür değiştirme hallerinde ortakların, ortaklıktan çıkarılamayacağı emredici bir şekilde açıkça düzenlenmiştir.

2-)  Hâkim Şirketin Hâkimiyetini Hukuka Aykırı Bir Şekilde Kullanması Halinde Ortaklıktan Çıkarılma

MADDE 202- (1) b) Denkleştirme, faaliyet yılı içinde fiilen yerine getirilmez veya süresi içinde denk bir istem hakkı tanınmazsa, bağlı şirketin her pay sahibi, hâkim şirketten ve onun, kayba sebep olan, yönetim kurulu üyelerinden, şirketin zararını tazmin etmelerini isteyebilir. Hâkim istem üzerine veya resen somut olayda hakkaniyete uygun düşecekse, tazminat yerine bu maddenin ikinci fıkrası hükümlerine göre, davacı pay sahiplerinin paylarının hâkim şirket tarafından satın alınmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir başka bir çözüme karar verebilir.

Hakimin, hakkaniyete ve duruma uygun görmesi nedeniyle re’sen davacı ortağın paylarının hâkim şirket tarafından gerçek değeri üzerinden satın alınmasına karar vermesi hali, ortak için mahkeme kararıyla ortaklıktan çıkarılma halidir.

3-) Hâkim Şirketin Azınlık Paylarını Satın Alması Yoluyla Ortaklıktan Çıkarılma

MADDE 208- (1) Hâkim şirket, doğrudan veya dolaylı olarak bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, azlık şirketin çalışmasını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa, hâkim şirket azlığın paylarını varsa borsa değeri, yoksa 202 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen şekilde belirlenen değer ile satın alabilir. 

İlgili madde ile; azınlığın haklarını kötüye kullanarak şirketi işlemez hale getirmesi, hiçbir haklı sebep olmadan sadece işleyişi baltalamak amacıyla her karara karşı iptal davası açması, genel kurul görüşmelerini erteletmesi gibi durumlara karşı şirketi korumak amaçlanmıştır. Bu tür durumlarda hâkim şirket, azınlığın paylarını varsa borsa değeri üzerinden, borsa değeri yoksa m. 202 ‘ye göre mahkemece tespit edilen değer üzerinden satın alarak azınlığı ortaklıktan çıkarabilecektir.

4-) Payın İtfası Yoluyla Ortaklıktan Çıkarılma

MADDE 592- (1) Anonim şirketlerin esas sermayenin azaltılmasına ilişkin hükümleri limited şirketlere kıyas yoluyla uygulanır. Esas sermaye borca batık bilançonun iyileştirilmesi amacıyla, ancak şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme yükümlülüklerinin tamamen ödenmesi hâlinde azaltılabilir.

Ortaklık bilançosunda zarar bulunması halinde bilançoyu bu zarardan temizlemek amacıyla basit sermaye azaltılması yoluna gidilebilir.  Sermaye azaltılırken kural olarak pay sahipleri arasında eşitlik ilkesi esas alınarak, tüm pay sahiplerinin paylarında aynı oranda itfa söz konusu olur. Bu şekilde pay sahiplerinin paylarının bir kısmının itfası halinde, pay sahiplerinin pay sahipliği kalan paylarla devam edeceğinden ortaklıktan çıkarılma gündeme gelmeyecektir. Buna karşılık şirket sözleşmesinde hüküm bulunması veya pay sahibinin kendisinin rızasıyla bazı pay sahiplerinin paylarının tamamı itfa edilebilir. Paylarının tamamı itfa edilen ortağın artık pay sahipliği sıfatı kalmamış olduğundan burada da bir tür ortaklıktan çıkarma hali mevcut olacaktır.